MAKASLAR

Demiryolu araçlarının bir yoldan diğer bir yola geçmesini sağlayan tesise makas denir.

Demiryolu araçlarının karayolu araçlarından önemli bir farkı da dümenlerinin olmayışıdır. Bu sebeple demiryolu araçlarının yol değiştirmeleri de yine yollar üzerine döşene makaslar vasıtasıyla olur.
MAKASIN BÖLÜMLERİ

Basit bir makas 3 bölümden oluşur.

1- Dil Takımı

2- Ara Raylar

3- Göbek ve Kontrraylar
1. Dil Takımı

Demiryolu araçlarının yol değiştirmesini sağlayan kısımdır.

Parçaları;

-          İki adet dil

-          Dillerin yaslandığı 2 adet yaslanma rayı,

-          Dilleri birbirine bağlayan 1-2 adet bağlantı çubuğu

-          Dilleri makas top ve fenerine bağlayan ve hareketini sağlayan manevra çubuğu,

-          Dillerin hareketini ve istenilen taraf yaslanma rayına sıkıca yaslanmasını sağlayan makas topu

-          Makasa giriş ve çıkışta, makasın hangi yola düzenlenmiş olduğunu gösteren makas feneri,

-          Dillerin yaslanma rayına yaslanması esnasında üzerinden geçen araçların ağırlığı ve esneme sebebiyle açılmamasını sağlayan kilitleme tertibatı

-          Makas dilleri altına ve traversler üzerine döşenen ve üzerleri yağlanarak, dillerin kolay hareket etmesini sağlayan kayma plakaları

-          Makas top ve fenerinin oturduğu normalden uzun travers, kürsü traversi

-          Yeteri kadar travers ve bağlantı malzemeleri

Dillerin ara raylarına bağlandığı bölüme ökçe adı verilir. Diller ökçeden hareket ediyorsa mafsallı dil, kendi esnekliği ile hareket ediyor ökçeden hareket etmiyorsa fileksibl dil denir.
2.Ara Raylar

Makas dil takımı ile göbek takımını birleştiren raylara makas ara rayları adı verilir.
3. Göbek ve Kontrraylar

Göbek, makasın doğru yol bir ray ile sapan yol bir rayının birbirini kestiği noktaya denir. Bu kesişme noktasından tekerlek budenlerinin geçişini sağlamak için, iki ray kesişme noktasından başlayarak dışa doğru bükülürler ve tavşan ayağı denilen eğrileri oluştururlar. Kesişme noktasında tekerlek budenlerinin serbestçe geçmesi için bir boşluk bırakılır. Bu boşlukta araçların yol değiştirmemesi için de karşılarında kontrraylar bağlanır.

Limit Taşları
Limit taşları makas sonrasındaki iki yolda, aynı anda iki aracın birbirlerine çarpmadan geçebildikleri noktaya konulur. Bunlar, makas iç ray dizileri, mantar dış yüzeyleri arasının 2 metre olduğu yere konulur. Bu noktada yol eksenleri arasındaki mesafe   dir.
İstasyonlarda Faydalı Yol Uzunluklarının Hesabı
Bilindiği gibi istasyon yolları her iki tarafı makasla sınırlanan yollardır. İstasyon yollarının makaslar bölümü ve makaslardan itibaren limit taşlarının bulundukları yere kadar olan kısımları yukarıda anlattığımız sebeple, demiryolu araçlarının barınmasına uygun değildir. İstasyon yollarının trenlerin ve demiryolu araçlarının barınmasına uygun bölümleri istasyon yolu her iki başındaki limit taşları arasındaki mesafedir. Bu mesafeye faydalı uzunluk adı verilir.

MAKASLARIN SINIFLANDIRILMASI
A- Yönlerine Göre Makaslar
a. Sağ Makas
b. Sol Makas
c. Simetrik Makas
d. Münhani (Kurpta) Makas

a. Sağ makas : Makas dil ucuna karşı durulduğunda sapan yol sağda kalıyorsa böyle makaslara sağ makas denir.
b. Sol Makas : Makas dil iğne ucuna karşı durulduğunda sapan yol solda kalıyorsa böyle makaslara sol makas denir.
c. Simetrik Makas : Sağ ve sol makasların birer yolları sapan yoldur. Simetrik makasların ise her iki yolu sapan yoldur. Yani doğru yolları yoktur.

d. Kurpta(Münhani) Makas : Kurp üzerinde döşenen özel makaslardır.

B- Yapılış Ve Gördükleri İşe Göre
a. Basit Makas
b. Birleşik(Muzaaf) makas
- Sağ Birleşik Makas
- Sol Birleşik Makas
- Sağ-Sol Birleşik Makas
- Sol-Sağ Birleşik Makas
- Simetrik Birleşik Makas
c. İngiliz(çapraz) makası
- Yarım(Basit) İngiliz makası
- Tam(Birleşik) İngiliz makası

a. Basit Makas : Bir yoldan diğer bir yola geçişi sağlar
b. Birleşik(Muzaaf) makas : Birbiri içine girmiş iki makastan ibarettir. İki basit makas ile görülebilecek iş içinbu iki makası alacak alan olmaması hallerinde kullanılır. Dört dil ve üç göbekten oluşur. Birinci makasın ökçesine, ikinci makasın dil ucu contası gelir.
c. İngiliz(Çapraz) Makası : Büyük istasyon ve garların manevra yeteneğini artırmak, istasyon yolları faydalı uzunluklarını kısaltmamak ve 3-4 makasla yapılabilecek işleri tek makasla yapmak, ikiden fazla yola kumanda etmek amacıyla kullanılırlar. Bu makasın konulabilmesi için birbirini 6o-7o gibi dar bir açıyla kesen iki yolun mevcut olması gerekir.

İki türü vardır.
- Yarım(basit) İngiliz makası :
Dört dil ve dört göbeği mevcut olup, manevra yeteneği aşağıda oklarla işaret edilmiştir.

 

- Tam(birleşik) İngiliz Makası :
Sekiz dil ve dört göbeği bulunur. Manevra yeteneği, yarım İngiliz makasına göre daha yüksektir.

MAKAS SİSTEMLERİ
Kruvazman
Birbirlerini herhangi bir açıyla kesen iki yolda, kendi yönünde geçişi sağlayan yol tesisidir. Yaknızca göbeklerden oluşur.

S(ES) Makas
Birbirine paralel iki yoldan, birinden diğerine geçişi sağlayan ve iki basit makastan oluşan yol grubudur.

Kutrani(Çapraz S Makas)
Birbirine paralel iki yoldan, karşılıklı geçişi sağlayan, dört basit makas ve bir kruvazmandan oluşan yol grubudur.

 

MAKASLAR ÜZERİNDE MEYDANA GELEN DRAYLAR
Genellikle makaslar üzerinde draylar iki şekilde olur.
a. Yarım açık dilden girme,
b. Ters makastan çıkma
Yarım açık dilden girme :
Makas dillerinin yaslanma raylarına iyice ve tam olarak yaslanması gerekir. Eğer  bakımda ihmal veya dil ile yaslanma arasında sert bir cismin bulunması sebebiyle makas dili bir yaslanma rayına  tam intibak etmiyor, biraz aralık kalıyorsa dray riski vardır. Makas üzerinde hareket eden aracın bir dingili bir yola diğer dingili ise öteki doğru veya sapan yola girer araç kasılır, harekete devam ederse bir dingil veya iki dingil dray eder.
Ters makastan Çıkma:
Makas doğru yola düzenlenmiş ise, sapan yoldan çıkılırsa veya makas sapan yoldan çıkışa göre düzenlenmiş de doğru yoldan çıkılmak istenirse ya makas üzerindeki araç dilleri eğip büküp yaslanmadan ayırır makas iş göremez hale gelir. Ya da diller deforme olmaz araç dray eder.

ÇAPRAZ MAKASLAR:
 1 - Çapraz: Dil takımı olmayıp sadece göbek takımı mevcuttur. Düz geçişleri sağlar. Sapma olmaz .Geçişler verev veya dik olarak yapılır. Dik geçişlerde göbek yoktur. Bu tip cihazlara Kurvazman da denir.
 a-Verev Kurvazman
 b-Dik Kurvazman

 

2- Tek taraflı çapraz makas: Bu tip makaslara Basit İngiliz Makası da denir. Dört göbek ve dört dil vardır.

3- Çapraz Makas: Bu tip makaslara Muzaaf İngiliz Makası veya Tam İngiliz Makası da denir. Büyük İstasyon ve garlarda manevra kabiliyetini arttırmak, üç veya dört makasla görülecek işi bir makasla yönetmek ve manevra alanının daralmasını önlemek için yapılan makaslardır. Bu tip makaslarda dört istikamete geçmek mümkündür. Dört göbek, sekiz dil takımı vardır

4- BÖSELER MAKASI
 5- VOGEL İSTAVROZ MAKASI

 Makas Ekpman Şeması-1>>

Makas Ekipman Şeması-2>>

Makas Ekipman Şeması-3>>